आजाद हिन्द दिवस ः कतै सुभाषलाई देशले बिर्सिएन के!
कदम-कदम बढाए जा, खुशी के गीत गाए जा।
ये जिन्दगी है कौम की, तू कौम पर लुटाए जा।
यो देशभक्ति गीतले देशप्रेम र देशभक्तिको भाव अवश्य सृजना गर्दछ भने साथमा स्वतन्त्र सेनानी नेताजी सुवाषचन्द्र बोसको पनि स्मरण गराउँछ।
आजाद हिन्द फौजले यो गीत त्यस समय कथेको थियो, जतिबेला भारत अङ्ग्रेजहरूको अधीनबाट स्वतन्त्रको हुने सङ्घारमा पुगेको थियो। देश स्वतन्त्रको निम्ति आजाद हिन्द फौजको योगदानलाई कसैले भुल्न सक्दैन।
आजाद हिन्द फौजलाई नेतृत्व गरेका थिए स्वतन्त्र सेनानी नेताजी सुभाषचन्द्र बोसले।
सुभाषचन्द्र बोस देशबाट अङ्ग्रेजलाई लखेट्न सङ्घर्षरत थिए। जबसम्म दिल्लीका वायसराय हाउसमा राष्ट्रिय झण्डा फहरिँदैन अनि लाल किल्लामा जबसम्म विजय परेड निकालिँदैन तबसम्म दिल्ली चलोको नारासहित हाम्रो सङ्घर्ष सकिँदैन भनेर नेताजी सुवाषचन्द्र बोसले सपनामै देखेका थिए। सोही स्वप्नलाई सारा भारतवासीको निम्ति सन्देशस्वरूप उनले 25 अगस्त, 1943-मा दिएका थिए।
फलस्वरूप आजाद हिन्दले 21 अक्टोबर, 1943-कै दिन अस्थायी सरकारको गठन पनि गरेको थियो, जसका राज प्रमुख प्रधानमन्त्री अनि युद्ध तथा विदेश मामिला मन्त्री रहेका थिए स्वयं नेताजी सुभाषचन्द्र बोस। उक्त अस्थायी सरकारमा - सूरज बनकर गज पर तारा... देशभक्ति गीत रहेको थियो भने राष्ट्रिय ध्वज - चर्खा र तीरङ्ग झण्डा थियो। राष्ट्रिय चिन्ह रहेको थियो- बाघ अनि लक्ष्य थियो- विश्वास, एकता र बलिदान।
चलो दिल्ली, इन्कलाब जिन्दावाद र आजाद हिन्द जिन्दावाद-को नारा लिएर अघि बढ्ने आजाद हिन्द फौजका नेता सुभाषचन्द्र बोसले देशलाई अङ्ग्रेजको हातबाट स्वधीन गराउन "तुम मुझे खून दो, मैं तुम्हे आजादी दूंगा' भनेर आह्वान गरेका थिए।
आजाद हिन्द फौजले अङ्ग्रेजविरुद्ध यस्तो रणनीति तयार पारेको थियो, जसअन्तर्गत अङ्ग्रेजहरू अब यहॉं आफ्नो शासन चलाउन नसक्ने भएका थिए। दुःखको कुरा के थियो भने भारत स्वतन्त्रपछि पनि अङ्ग्रेजहरूलाई आजाद हिन्द फौज तथा भारतवासीले पूर्ण रूपले निकाल्न सकेनन्, कारण सेनाको कमान भने अझै पनि अङ्ग्रेजहरूकै हातमा थियो।
सबै सैनिक बल, आम नागरिक, राजनैतिक दलहरूको एकतामा देशले 15 अगस्त, 1947-मा स्वतन्त्रता त पायो, तर यसअघि नै 18 अगस्त, 1945-मा एक हवाई दुर्घटनामा उनको मृत्यु भइसकेको थियो। अथवा 21 अक्टोबर, 1943-मा अस्थायी सरकार बनिएको दुइ वर्षपछि नै उनको मृत्यु भएको बताइन्छ। यद्यपि, नेताजी सुभाषचन्द्र बोसको मृत्युको सही जानकारी अझसम्म हुनसकेको छैन। 18 अगस्त, 1945-मा बोसको मृत्यु भएको बताइए पनि त्यसको दुइ वर्षपछि देश स्वाधीन बन्यो 15 अगस्त, 1947-मा। देश स्वतन्त्रको निम्ति खून दिनचाहने नेताजीको सपना त पूरा भयो तर स्वतन्त्र भारत हेर्न पाएनन् उनले।
देशका लागि रगत बगाउन तथा ज्यानसम्म दिन तयार नेताजी सुभाषचन्द्र बोसले जुन बलिदान दिए अथवा आजाद हिन्द फौजले देश स्वतन्त्रताको निम्ति जुन योगदान दिएको छ, त्यसलाई सम्मान गर्दै सारा देशमा 21 अक्टोबरकै दिन आजाद हिन्द दिवस पालन गरिन्छ।
21 अक्टोबरको दिनलाई देशमा आजाद हिन्द दिवस भनेर घोषित भएपछि देशभरि नै यसलाई पालन गरिने पनि बताइएको छ, तर देशमा आजको दिन आजाद हिन्द दिवस भनेर युवाहरू कतिलाई थाहा होला! यो एउटा प्रश्नचिन्हकै अवस्थामा छ। जतिबेला देशमा अङ्ग्रेहरूले अधिकार जमाउँदै भारतवासीमा अन्याय, अत्याचार, शोषण, थिचोमिचो गरिरहेका थिए, त्यस समय देशलाई एक निडर, साहसी नेतृत्वको आवश्यकता थियो। त्यो आवश्यकता पूरा गरेका थिए नेताजीले। 21 अक्टोबरलाई आजाद हिन्द दिवस भनेर घोषित गरिएएपनि कतै नेताजी सुभाषचन्द्र बोसलाई नै देशले बिर्सिंदैछ कि भन्ने भान हुँदछ।
आज देश स्वतन्त्र छ, तर के यहॉं अन्याय, अत्याचार, हिंसा, भ्रष्टाचार छैन त..? हामी पूर्ण स्वतन्त्र छौं के..? किन आज पनि देशमा राम देवहरू, अन्ना हजारेहरू जन्मिरहेका छन् अथवा जन्मनुपर्ने बाध्यता छ? केका लागि..? देशका प्रत्येक युवाले सोच्ने समय हो यो। गान्धी र नेहरूको नेतृत्वमा देशले स्वन्त्र त पायो तर खै देश पूर्ण स्वतन्त्र बनेको?
आज देशका हरेक युवाले गम्भीरतापूर्वक सोच्ने समय आएको छ, देश र देशवासीलाई बॅंचाउन सबै एक हुनुपर्ने छ। फेरि यहॉं गान्धी र नेहरूमात्र होइन नेताजीसम्म बन्न तयार रहनुपर्नेछ। नभए आजाद हिन्द दिवस, स्वतन्त्र भारत सबै नामै मात्र नरहला भन्न सकिन्न। त्यसैले नेताजीको विश्वास, एकता र बलिदानलाई देशले स्मरण गरिरहनुपर्छ।
21.10.2011
