अर्जुन यावा

छुट्टै राज्यको आन्दोलनमा डिभाइड एन्ड रूल

1947-मा बृटिशहरू भारत छोडेर जाँदा उनीहरूको नीति-सिद्धान्त भने भारतमै छोडेर गएको कुरा हामी घरिघरि सुनिरहन्छौं ‘डिभाइड एन्ड रूल’। पहाडको राजनीतिले यही कुरालाई चरितार्थ गरिरहको पाइन्छ। मार्कस्वादी कम्युनिष्ट पार्टी (माकपा)-को 34 वर्षे शासन तोड्दै बङ्गालमा सरकार गठन गर्ने तृणमूलले आफ्नो सरकार आएपछि 2007-देखि नै पहाडमा पुनः चम्केको छुट्टै राज्यको आन्दोलन अहिले वृटिशले छोडिराखेको त्यही ‘डिभाइड एन्ड रूल’-को शिकार भइरहेको छ।

गोर्खाल्यान्ड लिएरै छाड्ने छौं भन्ने गोर्खा जनमुक्ति मोर्चालाई बङ्गाल सरकारले ‘फेरि भुर्र, फेरि फुर्र, फेरि भुर्र’ जस्जै भुल्याइरहेको देखिन्छ भने पहाडको विकासलाई बहाना बनाएर जनतालाई भ्रममा पार्न बाध्य बनाइरहेको छ। फेरि दोस्रो पटक जीटीए थाप्न बाध्य बनिसकेको गोजमुमो एकपछि एक समर्थक र सभासदहरू पक्रा पर्नथालेपछि अझ लङ्गडो बनेको कसैलाई अवगत गराइरहनुपर्ने विषय होइन। दोस्रो पटक जीटीए थाप्ने कुरासितै गोजमुमो समर्थकहरूलाई जेलबाट रिहाई गर्नेबारे पनि कुराकानी भएको गिरीले 22 दिसम्बरकै दिनमात्र बताएका छन्। जीटीएबाटै पहाडको उन्नति गरिने पनि प्रष्टै बताइसकेका छन्।

यस्तोमा तृणमूल सरकारले अप्नायो 1947-मा वृटिशले छोडिराखेको नीति वा सिद्धान्त ‘डिभाइड एन्ड रूल’। फलस्वरूप अहिले जोडतोडले ‘लेप्चा डेभलोपमेन्ट बोर्ड’-ले आगामी विधानसभा चुनाउमा उम्मेदवार खडा गर्ने भनेर अप्रत्यक्ष रूपमा गोजमुमोलाई लङ्गडो बनाइरहेको छ। 20 दिसम्बरकै दिनमात्र ‘एमएलडीबी भनेको लेप्चाहरूले, लेप्चाहरूको बिकास गर्न बनाएको बोर्ड होे, यहाँ समस्त लेप्चा समुदायको हितमा कार्य हुनेछ। यो बोर्ड भनेको बाइ द लेप्चा, टू द लेप्चा र ङ्गर लेप्चाज भनेको सरह हो’ भनेर मेला ग्राउण्डमा सम्पन्न अन्तिम लेप्चा राजा पुणो गेबु आच्योकको 282 औं जन्मोत्सवको अवसरमा एमएलडीबीका अध्यक्ष ल्याङसोङ तामसाङले खुलस्त पारिसकेका छन्। अतः यहाँ माटोको आन्दोलनदेखि जातिको निम्ति लड्ने बुझिन्छ, कि पैसाको निम्ति बाँटिन्दैछ? अर्कातिर लिम्बू-तामाङ समुदायले पनि यही गौंडा ढुकिरहेको भान हुन्छ। त्यसैले यतिबेला ‘स्याल, बाँदर र रोटी’-को कथा यहाँ ठ्याक्कै सान्दर्भिक लाग्दछ।

20 दिसम्बरकै दिन उता कोलकातामा मुख्यमन्त्री ममता ब्यानर्जीसित बसेको सभामा विमल गुरुङले जीटीए सम्हाल्ने कुरा प्रकाशमा आइसकेको छ। त्यसैले फेरि ‘हाम्रो अन्तिम लडाइँ भनेको गोर्खाल्यणड हो, गोर्खाल्यान्ड बाहेक अरू केही थापिने छैन’ भनेर त्यागी सकेको जीटीएको चौकीमा गोजमुमो प्रमुख विमल गुरुङ फेरि बस्ने कुराले त जनतालाई ‘माछा-माछा-माछा, भ्यागुता’ बनाकै त हो नि नभनेर अरू के सोंच्ने? अर्को कुरा आफ्नो बयानप्रति गोजमुमो कति इमान्दार छ त? कसैले कसैलाई भनिरहनु पर्ने विषय होइन। जसो होस, लेप्चा डेभलोपमेन्ट बोर्डको आफ्नो अडान छ, गोरामुमो र गोजमुमोको सिङ्गौरी खेलाई छँदैछ। गोर्खालीग अहिले गोजमुमो होइन शिक्षित नेतृत्वको माग गरिरहेछ। जतैबाट पनि ‘डिभाइड एन्ड रूल’ लागू छ। त्यसैले गोर्खाल्यान्डको आन्दोलन अहिले ‘टाइटनिक’ बनेकै छ। अन्ततः खाडलमा को?